1
2
3
4
5
6
7
8
9
به کویِ میکده هر سالِکی که رَه دانست
بر آستانهٔ میخانه هر که یافت رَهی
زمانه افسر رندی نداد جز به کسی
ورایِ طاعتِ دیوانگان ز ما مَطَلَب
هر آن که رازِ دو عالم ز خطِ ساغَر خواند
دلم ز نرگسِ ساقی اَمان نخواست به جان
ز جورِ کوکبِ طالع ،سَحَرگَهان چشمم
حدیثِ حافظ و ساغر که میزند پنهان
بلندمرتبه شاهی که نُه رِواقِ سِپِهر
دری دگر زدن اندیشهٔ تَبَه دانست
ز فیضِ جامِ مِی اَسرار خانقَه دانست
که سرفرازیِ عالَم در این کُلَه دانست
که شیخِ مذهبِ ما عاقلی گُنَه دانست
رُموزِ جامِ جم از نقشِ خاکِ ره دانست
چرا که شیوهٔ آن تُرکِ دل سیه دانست
چنان گریست که ناهید دید و مَه دانست
چه جایِ محتسب و شِحنه، پادشَه دانست
نمونهای ز خَمِ طاقِ بارگَه دانست
1
به کویِ میکده هر سالِکی که رَه دانست
دری دگر زدن اندیشهٔ تَبَه دانست
2
بر آستانهٔ میخانه هر که یافت رَهی
ز فیضِ جامِ مِی اَسرار خانقَه دانست
3
زمانه افسر رندی نداد جز به کسی
که سرفرازیِ عالَم در این کُلَه دانست
4
ورایِ طاعتِ دیوانگان ز ما مَطَلَب
که شیخِ مذهبِ ما عاقلی گُنَه دانست
5
هر آن که رازِ دو عالم ز خطِ ساغَر خواند
رُموزِ جامِ جم از نقشِ خاکِ ره دانست
6
دلم ز نرگسِ ساقی اَمان نخواست به جان
چرا که شیوهٔ آن تُرکِ دل سیه دانست
7
ز جورِ کوکبِ طالع ،سَحَرگَهان چشمم
چنان گریست که ناهید دید و مَه دانست
8
حدیثِ حافظ و ساغر که میزند پنهان
چه جایِ محتسب و شِحنه، پادشَه دانست
9
بلندمرتبه شاهی که نُه رِواقِ سِپِهر
نمونهای ز خَمِ طاقِ بارگَه دانست
۱. شناخت راه حقیقی در زندگی: حافظ اشاره میکند که هر سالک دانایی که مسیر درست را بشناسد، از درِ دیگری وارد میشود و از اشتباهات گذشته درس میگیرد. این توصیه به تغییر مسیر و پرهیز از تکرار خطاهاست.
۲. حقیقت در میخانه نهفته است: او میگوید که هر کس به درگاه میخانه راه یابد، از فیض شراب میتواند اسرار عمیقتری را نسبت به خانقاه و تصوف دریابد. این اشاره به حقیقتی فراتر از باورهای مرسوم دارد.
۳. رندی و آزادی حقیقی: حافظ بیان میکند که رندی (بیتکلفی و آزاداندیشی) تنها نصیب کسی میشود که ارزش حقیقی این مقام را درک کند و به جایگاه والای آن پی ببرد.
۴. انتقاد از دینداری سطحی: او میگوید که نباید از پیروان او انتظار عبادات و طاعت ظاهری داشت، زیرا شیخِ مذهب او، عقل را گناه دانسته است. این طعنهای است به ریاکاری مذهبی و کسانی که دین را ابزاری برای محدود کردن تفکر عقلانی میدانند.
۵. حقیقت در جام شراب نهفته است: او تأکید میکند که کسی که راز دو عالم را در جام شراب خوانده، میتواند رموز جام جم (جامی که تمام حقیقت جهان را نشان میدهد) را نیز در خاک ره بجوید. این بیانگر دیدگاهی عرفانی است که دانش حقیقی را در ورای ظواهر میبیند.
۶. عشق بیرحم است: دلش از نگاه ساقی امان نخواست، زیرا معشوق ترکنژادش، دل سیاه و بیرحم بود. این نشان میدهد که عشق، گاهی سرشار از سختی و بیرحمی است.
۷. ناله از سرنوشت شوم: او آنقدر از ظلم بخت بد گریسته که ستاره ناهید و ماه نیز بر این غم آگاه شدهاند. این بیانگر تأثیر سرنوشت در زندگی و ناتوانی انسان در برابر تقدیر است.
۸. پنهانکاری بیفایده است: حافظ میگوید که حتی اگر او شراب را در پنهان بنوشد، پادشاه از این موضوع آگاه است، پس چه نیازی به نگرانی از محتسب و شحنه (ناظمان شرع)؟ این بیت اشاره دارد به اینکه حقیقت همیشه نمایان میشود.
۹. شکوه پادشاهی: او از بزرگی و شکوه یک شاه سخن میگوید که حتی نُه فلک آسمان در برابر شکوه کاخ او مانند نمونهای کوچک از طاق بارگاهش است. این نشانهای از عظمت و قدرت بالای اوست.
📌 نتیجه فال:
🔹 شناخت راه درست، مهمترین اصل در زندگی است.
🔹 حقیقت را نباید در ظواهر جست، بلکه در اعماق آن باید کاوید.
🔹 رندی و آزاداندیشی از مقامات والای انسانی است.
🔹 نباید فریب مذهبنمایان و ریاکاران را خورد.
🔹 عشق ممکن است بیرحمانه باشد، اما همچنان ارزشمند است.
🔹 سرنوشت و تقدیر نقش بزرگی در زندگی ایفا میکنند.
🔹 حقایق، حتی اگر پنهان شوند، روزی آشکار خواهند شد.
🎯 توصیه:
🔸 از مسیر درست منحرف نشوید و اشتباهات گذشته را تکرار نکنید.
🔸 حقیقت را در عمق مسائل جستجو کنید، نه در ظواهر.
🔸 از قید و بندهای بیهوده اجتماعی و مذهبی که تفکر را محدود میکنند، رها شوید.
🔸 اگر در عشق با سختی مواجه شدید، بدانید که این بخشی از مسیر آن است.
🔸 با سرنوشت کنار بیایید، اما برای تغییر تلاش کنید.
از فریبکاری و ریا دوری کنید، زیرا حقیقت همیشه آشکار خواهد شد.
شاهد فال حافظ: شاهد غزل در فال حافظ نقطهی کلیدی تعبیر فال است
صوفی از پرتو مِی رازِ نهانی دانست
گوهرِ هر کس از این لعل، توانی دانست
قدر مجموعهٔ گل، مرغِ سَحَر داند و بس
که نه هر کو ورقی خواند، معانی دانست
ای که از دفترِ عقل، آیت عشق آموزی
ترسم این نکته به تَحقیق ندانی دانست
این غزل به تفاوت درک ظاهری و باطنی از حقیقت اشاره دارد. شاعر بیان میکند که حقیقت و رازهای نهانی را تنها کسانی درک میکنند که با نور معرفت و تجربه به آن دست یافتهاند، نه آنان که صرفاً به دانش سطحی بسنده میکنند. همچنین تأکید دارد که فهم واقعی عشق فراتر از منطق و عقل نظری است و هر کسی توان درک آن را ندارد.
پیام شاهد فال:
- حقیقت فراتر از ظاهر است: این فال نشان میدهد که برای درک واقعی امور، باید از ظاهر فراتر رفت و به عمق معنا پی برد.
- عشق و خرد در تضاد نیستند، اما راه عشق فراتر از منطق است: اگر در جستجوی حقیقت هستید، بدانید که تنها از طریق منطق محض نمیتوان به آن رسید، بلکه تجربه و شهود نیز نقش مهمی دارند.
- هر کسی شایسته درک حقیقت نیست: این فال هشدار میدهد که ممکن است برخی افراد در اطرافتان سطحینگر باشند و نتوانند حقیقت را همانگونه که هست درک کنند.
🔮 نتیجه شاهد فال: این فال توصیه میکند که برای یافتن حقیقت، تنها به دانش ظاهری اکتفا نکنید و با نگاهی ژرفتر به مسائل بنگرید. همچنین، اگر در مسیر عشق یا آگاهی گام برمیدارید، صبور باشید، زیرا همهی افراد قادر به درک عمق آن نیستند.
وزن غزل: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
بحر غزل: مجتث مثمن مخبون محذوف
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: دیوان پرویز ناتل خانلری
نکات تفسیر غزل 48 حافظ
مقدمه
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
غزل شماره ۴۷ حافظ :
گل در بر و می در کف و معشوقه به کام است
غزل شماره ۴۹ حافظ :
صوفی از پرتو می راز نهانی دانست