1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
به سِرِّ جامِ جم آنگه نظر توانی کرد
مباش بی می و مُطرب که زیرِ طاقِ سپهر
گُلِ مرادِ تو آنگه نقاب بُگْشاید
به عزمِ مرحلهٔ عشق پیش نِه قدمی
بیا که چارهٔ ذوقِ حضور و نظم امور
جمالِ یار ندارد نقاب و پرده ولی
تو کز سرایِ طبیعت نمیروی بیرون
گدایی درِ میخانه طُرفه اِکسیریست
دلا ز نورِ ریاضت گر آگهی یابی
ولی تو تا لبِ معشوق و جامِ مِی خواهی
گر این نصیحتِ شاهانه بشنوی حافظ
که خاکِ میکده کُحلِ بَصَر توانی کرد
به این ترانه غم از دل به در توانی کرد
که خدمتش چو نسیمِ سحر توانی کرد
که سودها کنی ار این سفر توانی کرد
به فیضبخشش اهلِ نظر توانی کرد
غبارِ رَه بِنِشان تا نظر توانی کرد
کجا به کویِ طریقت گذر توانی کرد
گر این عمل بِکُنی، خاکْ زر توانی کرد
چو شمع ، خندهزنان تَرکِ سر توانی کرد
طمع مدار که کارِ دگر توانی کرد
به شاهراهِ حقیقت گذر توانی کرد
1
به سِرِّ جامِ جم آنگه نظر توانی کرد
که خاکِ میکده کُحلِ بَصَر توانی کرد
2
مباش بی می و مُطرب که زیرِ طاقِ سپهر
به این ترانه غم از دل به در توانی کرد
3
گُلِ مرادِ تو آنگه نقاب بُگْشاید
که خدمتش چو نسیمِ سحر توانی کرد
4
به عزمِ مرحلهٔ عشق پیش نِه قدمی
که سودها کنی ار این سفر توانی کرد
5
بیا که چارهٔ ذوقِ حضور و نظم امور
به فیضبخشش اهلِ نظر توانی کرد
6
جمالِ یار ندارد نقاب و پرده ولی
غبارِ رَه بِنِشان تا نظر توانی کرد
7
تو کز سرایِ طبیعت نمیروی بیرون
کجا به کویِ طریقت گذر توانی کرد
8
گدایی درِ میخانه طُرفه اِکسیریست
گر این عمل بِکُنی، خاکْ زر توانی کرد
9
دلا ز نورِ ریاضت گر آگهی یابی
چو شمع ، خندهزنان تَرکِ سر توانی کرد
10
ولی تو تا لبِ معشوق و جامِ مِی خواهی
طمع مدار که کارِ دگر توانی کرد
11
گر این نصیحتِ شاهانه بشنوی حافظ
به شاهراهِ حقیقت گذر توانی کرد
1. سرّ جامِ جم و بصیرت: حافظ در این بیت اشاره دارد به اینکه حقیقت و درک عمیق (سرّ جامِ جم) تنها زمانی به دست میآید که از دنیای مادی و خاکی خود جدا شویم و با دل صاف و روشن به دنبال آن برویم. خاکِ میکده که به عنوان کحلِ بصیرت معرفی شده، به نوعی همان تصفیه درونی و آمادگی روحی برای درک حقیقت است.
2. می و مطرب و رهایی از غم: حافظ در این بیت میگوید که برای رهایی از غمهای زندگی و سختیهای دنیا، باید در آغوش خوشیها و لذتهای زندگی (مثل می و مطرب) پناه برد. این پناهگاه به شکلی نمادین از شادی و آرامش در زندگی است که به انسان امکان میدهد از غمها فارغ شود.
3. گُلِ مراد و خدمت به دیگران: در اینجا، حافظ میگوید که انسان تنها زمانی به آرزوها و مراد خود خواهد رسید که در خدمت به دیگران همچون نسیم سحر حرکت کند. خدمت و همدلی با دیگران در واقع موجب شکوفایی و رسیدن به خواستهها میشود.
4. پیشقدم در عشق و سود آن: حافظ در این بیت میگوید که برای دستیابی به موفقیت در مسیر عشق و زندگی، باید بهطور جدی و با عزم راسخ قدم برداشت. این مسیر ممکن است دشوار باشد، اما سود واقعی در آن نهفته است.
5. چارهی ذوق و نظم در فیض اهل نظر: در اینجا، حافظ اشاره دارد به این که درک صحیح از زندگی و امور به معنای بهرهبردن از فیض الهی است. اهل نظر کسانی هستند که با بینش عمیق به دنبال حقیقت و نظم در زندگی میگردند.
6. جمالِ یار و درک آن: جمالِ یار در این بیت اشاره به زیبایی و حقیقت نهفته در معشوق (یا بهطور کلی در حقیقت زندگی) دارد. اما برای درک این زیبایی، باید از پردههای غبار و دنیای مادی عبور کرد و به دیدِ دل و بصیرت نگریست.
7. طریقت و جستجوی حقیقت: حافظ از کسانی که در دنیای مادی زندگی میکنند، میخواهد که به دنبال مسیر معنوی و حقیقت باشند. برای عبور از دنیای طبیعت (دنیا و مادیات)، باید به سمت طریقت و حقیقت حرکت کرد.
8. گدایی درِ میخانه: در این بیت، حافظ از گدایی درِ میخانه (نماد پذیرش محبت و لطف الهی) سخن میگوید. گدایی در اینجا به معنای پذیرش مقام تواضع و فرومایگی است که انسان را به سوی حقیقت و کمال سوق میدهد.
9. نور ریاضت و آگاهی: حافظ در این بیت از ریاضت (تلاشهای روحی و فکری) سخن میگوید که باعث رسیدن به نور و آگاهی میشود. همانطور که شمع با سوختن، روشنایی میدهد، انسان با ترکهای روحی و ریاضت میتواند نور دل و معرفت را دریافت کند.
10. جستجوی معشوق و جام می: در اینجا، حافظ میگوید که تا زمانی که انسان تنها در پی معشوق و لذتهای دنیوی (جام می) باشد، به حقیقت نمیرسد. رسیدن به حقیقت نیاز به تلاشهای معنوی و فکری عمیق دارد و نباید تنها در پی لذتهای سطحی بود.
11. نصیحت شاهانه و حقیقت: در این بیت، حافظ به نصیحت شاهانه اشاره میکند که اگر آن را بشنویم و عمل کنیم، به شاهراه حقیقت خواهیم رسید. این شاهراه همان مسیر درست زندگی است که انسان را به معنای حقیقی و نور هدایت میکند.
📌 تفسیر فال:
🔸 در زندگی، برای رسیدن به درک و حقیقت عمیقتر، باید از دنیای مادی جدا شویم و به درون خود بپردازیم. با پاکسازی درونی و استفاده از بصیرت، میتوانیم به حقیقت دست یابیم.
🔸 برای رهایی از غمها و مشکلات زندگی، گاهی باید در آغوش لذتهای ساده و شیرین زندگی پناه برد. این لحظات میتوانند به آرامش درونی کمک کنند و از غمها بکاهند.
🔸 رسیدن به مرادها و آرزوهای زندگی نیاز به خدمت به دیگران و همدلی با آنها دارد. در مسیر خدمت به دیگران، زندگی خود را نیز بهبود خواهیم بخشید.
🔸در مسیر عشق و زندگی، باید با عزم و اراده پیش برویم. تنها با قدمهای جدی است که میتوان به موفقیت و بهرهمندی رسید.
🔸 نظم و ذوق در زندگی از فیض الهی به دست میآید. انسانهایی که به دنبال حقیقت هستند و از فیض الهی بهره میبرند، قادر خواهند بود به زندگی منظم و خوشایند دست یابند.
🔸 برای درک زیباییهای زندگی و حقیقت، باید از موانع و پردههای دنیای مادی عبور کنیم و به دید دل بنگریم. هرچه از غبار دنیا دورتر شویم، به زیباییهای واقعی نزدیکتر خواهیم شد.
🔸 زندگی تنها در دنیای مادی نیست، بلکه باید به دنبال حقیقت و طریقت (مسیر معنوی) باشیم. در این مسیر، تلاش و جستجوی مداوم ضروری است.
🔸 پذیرش تواضع و گدایی در درگاه محبت الهی، باعث تحول در روح و کمال انسانی میشود. در این گدایی است که به حقیقت دست خواهیم یافت.
🔸 برای رسیدن به آگاهی و نور، باید در مسیر ریاضتهای روحی و فکری قرار بگیریم. این مسیر به روشنایی دل و درک عمیق از زندگی خواهد انجامید.
🔸 در جستجوی معشوق و لذتهای دنیوی نباید تنها متوقف شویم. برای رسیدن به حقیقت، باید از لذتهای سطحی گذر کرده و به جستجوی معنای عمیقتری از زندگی بپردازیم.
🎯 توصیه:
🔹 به درون خود نگاه کنید و از جستجوهای سطحی و مادی دست بکشید. حقیقت در دل شماست.
🔹 از لحظات خوش زندگی برای کاهش غم و تنشهای درونی استفاده کنید.
🔹 در خدمت به دیگران و همدلی با آنها، مرادهای خود را بیابید.
🔹 بهطور جدی در مسیر عشق و حقیقت قدم بردارید و از هرگونه انحراف اجتناب کنید.
🔹 به فیض الهی توجه کنید و از آن برای نظم دادن به زندگی و درک بهتر امور استفاده کنید.
شاهد فال حافظ: شاهد غزل در فال حافظ نقطهی کلیدی تعبیر فال است
یاد باد آن که ز ما وقتِ سفر یاد نکرد
به وداعی دلِ غمدیدهٔ ما شاد نکرد
آن جوانبخت که میزد رقمِ خیر و قبول
بندهٔ پیر ندانم ز چه آزاد نکرد
کاغذین جامه به خوناب بشویم که فلک
رهنمونیم به پایِ عَلَمِ داد نکرد
این ابیات حسرت و اندوه از بیوفایی و بیاعتنایی یار را بازگو میکنند. در بیت اول، شاعر از معشوقی سخن میگوید که هنگام سفر، حتی یادی از عاشق نکرد و با یک وداع ساده نیز دل غمدیدهی او را شاد نکرد. بیت دوم، به گله از بخت و تقدیر میپردازد که چرا شخصی که به دیگران لطف میکرد، در حق پیرِ عاشق بخششی روا نداشت. در بیت سوم، شاعر از بیعدالتی فلک سخن میگوید که او را به مسیر دادخواهی و حقطلبی هدایت نکرد و او مجبور شد رنج خود را با اشک و خون دل بشوید.
پیام شاهد فال:
- این ابیات نشان میدهد که فردی که به او امید بستهاید، شاید در سختترین لحظات شما را فراموش کرده باشد.
- بخت و تقدیر همیشه عادلانه عمل نمیکند و گاهی کسانی که انتظار حمایتشان را داریم، ما را رها میکنند.
- در چنین شرایطی، به جای شکایت از سرنوشت، باید صبر پیشه کرد و مسیر خود را با حکمت و خرد ادامه داد.
🔮 نتیجه شاهد فال: اگر از بیمهری و بیوفایی کسی رنجیدهاید، بدانید که بخت و تقدیر همیشه مطابق میل ما نیست. بهتر است بهجای افسوس، راهی تازه برای آرامش و رشد خود بیابید.
نکات تفسیر غزل 137 حافظ
وزن غزل: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
بحر غزل: مجتث مثمن مخبون محذوف
قالب شعری: غزل
منبع اولیه:دیوان پرویز ناتل خانلری
مقدمه
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
غزل شماره 136 حافظ :
سالها دل طلب جام جم از ما میکرد
غزل شماره 138 حافظ :
یاد باد آن که ز ما وقت سفر یاد نکرد