1
2
3
4
5
6
7
گر من از باغِ تو یک میوه بچینم چه شود؟
یا رب اندر کَنَفِ سایهٔ آن سروِ بلند
آخِر ای خاتَمِ جمشیدِ همایون آثار
واعظِ شهر چو مِهرِ مَلِک و شَحنه گُزید
عقلم از خانه به در رفت، وَگَر مِی این است
صرف شد عمرِ گرانمایه به معشوقه و مِی
خواجه دانست که من عاشقم و هیچ نشد
پیش پایی به چراغِ تو ببینم چه شود؟
گر منِ سوخته یک دَم بنشینم چه شود؟
گر فِتَد عکسِ تو بر لعل نگینم چه شود؟
من اگر مِهرِ نگاری بِگُزینم چه شود؟
دیدم از پیش که در خانهٔ دینم چه شود
تا از آنم چه به پیش آید، از اینم چه شود؟
حافظ ار نیز بداند که چُنینم چه شود؟
1
گر من از باغِ تو یک میوه بچینم چه شود؟
پیش پایی به چراغِ تو ببینم چه شود؟
2
یا رب اندر کَنَفِ سایهٔ آن سروِ بلند
گر منِ سوخته یک دَم بنشینم چه شود؟
3
آخِر ای خاتَمِ جمشیدِ همایون آثار
گر فِتَد عکسِ تو بر لعل نگینم چه شود؟
4
واعظِ شهر چو مِهرِ مَلِک و شَحنه گُزید
من اگر مِهرِ نگاری بِگُزینم چه شود؟
5
عقلم از خانه به در رفت، وَگَر مِی این است
دیدم از پیش که در خانهٔ دینم چه شود
6
صرف شد عمرِ گرانمایه به معشوقه و مِی
تا از آنم چه به پیش آید، از اینم چه شود؟
7
خواجه دانست که من عاشقم و هیچ نشد
حافظ ار نیز بداند که چُنینم چه شود؟
1. گر من از باغِ تو یک میوه بچینم چه شود؟ در این بیت، حافظ از مفهوم لذتهای زندگی و فرصتهایی که در دسترس هستند سخن میگوید. او در سوال از چیدن یک میوه از باغ معشوق، به دنبال پاسخ است که چه چیزی از این لذتهای گذرا و در اختیار گرفتن داشتههای دنیوی باقی میماند. این اشاره به این دارد که لذتهای دنیوی هرچند شیرین، پایانپذیرند.
2. یا رب اندر کَنَفِ سایهٔ آن سروِ بلند: حافظ در این بیت به تصویر زیبا و دلنشینی از حضور در سایه یک درخت بلند، که میتواند نمادی از معشوق یا هدفی والا باشد، اشاره میکند. او میخواهد در سایه این درخت یا معشوق بنشیند و به آرامش و اطمینان دست یابد، و از خداوند میخواهد که چنین فرصتی برایش پیش بیاید.
3. آخِر ای خاتَمِ جمشیدِ همایون آثار: حافظ به جمشید، پادشاه افسانهای ایران که نماد شکوه و عظمت است، اشاره میکند. او از این میپرسد که اگر نقش خاتم جمشید که نماد قدرت و بزرگی است، بر نگین انگشتر او بیافتد، چه تغییراتی در زندگیاش خواهد بود. این اشاره به آرزوی داشتن قدرت یا موقعیت برتر دارد.
4. واعظِ شهر چو مِهرِ مَلِک و شَحنه گُزید: در این بیت، حافظ به تقلید و ریاکاری کسانی که در موقعیتهای اجتماعی خاص قرار دارند اشاره میکند. او از واعظان شهر سخن میگوید که مهر پادشاه یا رئیس را برمیگزینند، در حالی که حافظ در پی محبت و مهر معشوق است. سوال او این است که اگر او مهر معشوق را برگزید، چه خواهد شد.
5. عقلم از خانه به در رفت، وَگَر مِی این است: در این بیت، حافظ از فقدان عقل و هوش در شرایطی که در آن قرار دارد سخن میگوید. او بیان میکند که اگر عقل از او رفته باشد، نوشیدن می (نمادی از لذت و مستی) هیچ گناهی نیست. این اشاره به پذیرش لذتهای موقتی و فانی در شرایطی است که از عقل فاصله گرفته.
6. صرف شد عمرِ گرانمایه به معشوقه و مِی: حافظ در این بیت از گذر زمان و عمر گرانبهای خود سخن میگوید که صرف لذت بردن از معشوق و نوشیدن می شده است. او نمیداند که در پیش رو چه چیزی برایش خواهد آمد، چه از گذشته و چه از آینده. این تأمل بر گذر عمر و اهمیت استفاده از لحظات زندگی است.
7. خواجه دانست که من عاشقم و هیچ نشد: حافظ در این بیت به تجربهای که در عشق داشته و نتیجهای که از آن گرفته اشاره میکند. او بیان میکند که اگر کسی (خواجه) بداند که او عاشق است، آیا این تغییراتی در شرایط او ایجاد خواهد کرد؟ این سوال به مفهوم بیاثر بودن اطلاعات یا احساسات در برابر واقعیتهای زندگی اشاره دارد.
📌 تفسیر فال:
🔹 لذتها و فرصتهای دنیوی کوتاهاند: حافظ در این اشعار به این نکته اشاره میکند که هرچند لذتهای دنیوی مانند معشوقه و می (شراب) ممکن است خوشایند و شیرین باشند، اما در نهایت تنها لذتهای گذرا هستند که بعد از مدتی به پایان میرسند. باید از لحظات زندگی به درستی بهره برد و همیشه در جستجوی معنا و هدف بلندمدت باشیم.
🔹آرزو برای آرامش و اطمینان: حافظ در اشعار خود به دنبال آرامش و اطمینان از جانب معشوق یا خداوند است. او آرزو دارد که در سایه آرامشبخش یک معشوق یا هدف بلند قرار گیرد تا از آن آرامش برخوردار شود.
🔹 قدرت و جایگاه اجتماعی: حافظ از جمشید و نمادهای قدرت و شکوه سخن میگوید. او به این مسئله اشاره دارد که داشتن قدرت یا موقعیت برتر شاید چیزی باشد که بسیاری به دنبالش هستند، اما در نهایت باید به یاد داشت که آنچه که مهم است، نه موقعیت اجتماعی بلکه آرامش درونی و عشق واقعی است.
🔹 ریاکاری و تقلید در جامعه: حافظ در مورد افرادی که در موقعیتهای اجتماعی خاص با ریا و تملق به موفقیت میرسند، هشدار میدهد و خود را از این رفتار دور میکند. او به دنبال محبت و مهر اصیل است که هیچگاه تغییر نخواهد کرد.
🔹 رهایی از عقل و پذیرش لذتهای دنیوی: حافظ در جایی از خود میگوید که در موقعیتی که عقل از او رفته، نوشیدن می هیچ گناهی ندارد. این بیانگر رهایی از قید و بندهای عقلانی و پذیرش لذتهای گذراست.
🔹 گذشت زمان و اهمیت لحظات: حافظ از گذر عمر و از دست دادن فرصتها سخن میگوید. او میداند که زمان گرانبهاست و هیچکس نمیتواند آن را برگرداند. پس باید از هر لحظه زندگی به بهترین نحو استفاده کرد.
🔹 عدم تأثیرگذاری احساسات بر واقعیتها: حافظ در نهایت از این نکته سخن میگوید که حتی اگر احساسات یا عشق خود را ابراز کنیم، در بسیاری از مواقع تغییری در شرایط زندگی ایجاد نخواهد شد. واقعیتها ممکن است به نحوی باشند که احساسات فرد را نادیده بگیرند.
🎯 توصیه:
🔹 لحظات زندگی را به درستی بشناسید و از لذتهای گذرا و زودگذر نباید بیش از حد بهره ببرید.
🔹 در جستجوی آرامش و معنا در زندگی باشید.
🔹 قدرت و موقعیتهای اجتماعی شاید ارزشمند باشند، اما مهمتر از آن داشتن درک درست از عشق و روابط انسانی است.
🔹 از ریاکاری و تقلید در زندگی دوری کنید و به دنبال محبت واقعی باشید.
🔹 از گذر زمان غمگین نشوید، بلکه از هر لحظه برای رشد و تجربههای جدید استفاده کنید.
🔹 آگاه باشید که حتی عشق و احساسات شما گاهی نمیتوانند شرایط را تغییر دهند. پس به واقعیتها توجه کنید و آنها را بپذیرید.
شاهد فال حافظ: شاهد غزل در فال حافظ نقطهی کلیدی تعبیر فال است
بخت از دهانِ دوست نشانم نمیدهد
دولت خبر ز رازِ نهانم نمیدهد
از بهرِ بوسهای ز لبش جان همیدهم
اینم نمیسِتانَد و آنم نمیدهد
مُردم در این فِراق و درین پرده راه نیست
یا هست و پرده دار نشانم نمیدهد
در این ابیات، شاعر از بخت نامساعد و بیمهری روزگار شکایت دارد. در بیت اول، او میگوید که بخت و اقبال حتی نشانهای از محبوب را به او نشان نمیدهد و دولت (بخت نیکو) از افشای راز دل او خودداری میکند. در بیت دوم، شاعر نهایت عشق و فداکاری خود را بیان میکند؛ او حاضر است جانش را برای یک بوسه از لب محبوب ببخشد، اما معشوق نه جانش را میگیرد و نه آن بوسه را به او میبخشد. در بیت سوم، او در فراق معشوق جان به لب شده است و راهی برای رسیدن به او نمییابد، گویی که پردهای بین او و معشوق وجود دارد که پردهدار، راه عبور از آن را نشان نمیدهد.
پیام شاهد فال:
- شما در انتظار نشانهای از بخت و اقبال خود هستید، اما احساس میکنید که راه برای شما بسته است.
- ممکن است در یک موقعیت عاطفی یا شخصی، خود را در بلاتکلیفی ببینید، اما این وضعیت پایدار نخواهد بود.
- صبر و پایداری، کلید عبور از این شرایط است؛ شاید پاسخ شما در زمانی که انتظارش را ندارید، آشکار شود.
🔮 نتیجه شاهد فال: این فال نشان میدهد که شما درگیر انتظاری هستید که هنوز به ثمر نرسیده است. ممکن است احساس کنید که بخت با شما یار نیست، اما حقیقت این است که زمان و صبر میتوانند سرنوشت را تغییر دهند. به راههای جدید فکر کنید و امید را از دست ندهید.
نکات تفسیر غزل 222 حافظ
وزن غزل: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
بحر غزل: رمل مثمن مخبون محذوف
قالب شعری: غزل
منبع اولیه:دیوان پرویز ناتل خانلری